Dla Rzeszowskiego Stowarzyszenia Ochrony Zwierząt
opracowała Katarzyna Pokrzywa.

 

 

 

 

Wprowadzenie

 

Poniższe opracowanie powstało w ramach ogólnokrajowego projektu monitorowania polityki gmin wobec zwierząt bezdomnych i przedstawia wyniki na podstawie danych zebranych w województwach lubelskim, małopolskim i podkarpackim za rok 2014. projektu „Obywatele dla demokracji” finansowanego z Funduszy Europejskiego Obszaru Gospodarczego. W ramach projektu zebrano i oceniono następujące informacje:

 

• uchwała gminy ustanawiająca program opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt;

• informacje dotyczące realizacji zadania gminnego:

  • informacje o podmiotach, z którymi gmina podpisała umowy na realizację poszczególnych zadań związanych ze zwierzętami bezdomnymi, tj. odławianie, opieka;

  • liczbę zwierząt, którymi zaopiekowała się gmina (psy/koty);

  • sumę wydatków na realizację programu.

 

Szczegółowe dane publikowane są w internetowej bazie „Monitor BOZ”¹.

 

Dane z poszczególnych województw stanowią załączniki do niniejszego opracowania.

 

Zanim zaprezentowane zostaną wyniki monitoringu, przedstawiona zostanie krótka analiza przepisów dotyczących działań związanych z opieką nad zwierzętami bezdomnymi i zapobieganiem bezdomności zwierząt.

 

 

1. Przepisy prawa dotyczące działań gmin wobec zwierząt.

 

Gminy wypełniają szereg zadań publicznych zlecanych im w drodze ustaw. Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym²:

 

„Gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.”

 

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z dnia 27 października 2004 r., sygn. akt II SA/Lu 566/04, wyraził pogląd, iż „lokalne prawodawstwo, mimo stosunkowo dużej swobody nie ma jednak charakteru samoistnego. Tylko bowiem organy władzy ustawodawczej mogą samoistnie stanowić normy prawne powszechnie obowiązujące. Wszystkie inne organy, a więc i organy samorządu terytorialnego mogą je stanowić tylko z upoważnienia ustawy, muszą się legitymować wyraźnie udzielonym upoważnieniem, nie jest bowiem dopuszczalne domniemywanie kompetencji prawodawczych”³.

 

Podejmując akty prawa w oparciu o normę ustawową, gmina jako organ stanowiący musi ściśle działać na podstawie i w granicach upoważnienia zawartego w danej ustawie (art. 92 Konstytucji RP) i niedopuszczalne jest dokonywanie wykładni rozszerzającej przepisów kompetencyjnych.

 

Uprawnienia gmin do działania na rzecz zwierząt bezdomnych znajdują się w dwóch ustawach. Pierwsza z nich to ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ochronie zwierząt (Dz.U. z 2013 poz 856)⁴:

 

Art. 11.1.

Zapewnianie opieki bezdomnym zwierzętom oraz ich wyłapywanie należy do zadań własnych gminy.

 

Opiekę w świetle przepisów ustawy o ochronie zwierząt można rozumieć jako powinności posiadacza wobec zwierzęcia, które znajduje się w jego władaniu. Przy czym należy pamiętać, że posiadanie jest stanem faktycznym, niezależnym od prawa własności, z którym może jednak iść w parze. Tak więc każdy, kto wszedł w posiadanie zwierzęcia (niekoniecznie nabywając prawo własności), zobowiązany jest do traktowania go humanitarnie, zapewnienia pożywienia, wody i schronienia. W przypadku zwierząt domowych i gospodarskich opiekę z zasady sprawuje właściciel lub opiekun, natomiast w przypadku zwierząt bezdomnych, jak wynika z powyższego art. 11.1, do opieki zobowiązana przez ustawodawcę jest gmina, która w związku z tym musi wziąć zwierzę we władanie (przez co staje się posiadaczem samoistnym, art. 336 k.c.⁵) i wypełniać powinności wobec zwierzęcia określone nie tylko w przepisach związanych z ochroną i zdrowiem zwierząt, ale również wynikające z nakazów natury moralnej.

 

Gmina może być posiadaczem samoistnym o ile nie wypełnia w ramach danego zadania władztwa publicznego, tj. nie występuje w pozycji nadrzędnej w stosunku do innych podmiotów w danej czynności (w tym przypadku właścicieli zgubionych zwierząt) i manifestuje na zewnątrz przejawy władania zwierzęciem⁶. W ramach zadania opieki nad zwierzętami bezdomnymi nie można się doszukać działań władczych gmin wobec właścicieli znalezionych zwierząt (którym gmina musi zwierzęta przez nią znalezione, wyłowione i otoczone opieką zwrócić nieodpłatnie), w związku z czym należy stwierdzić, że organ publiczny nie sprawia władztwa w ramach władztwa publicznego i może być uznany za posiadacza samoistnego o ile spełnia przesłanki wymienione w art. 336 k.c.

 

O stwierdzeniu, że gmina wykonuje „władztwo właścicielskie” (cechujące posiadacza samoistnego), „decyduje sposób władania[...], a nie sposób uzyskania władania”⁷. Chociaż we władanie zwierzętami gmina wchodzi w wyniku realizacji zadania nakazanego jej przez przepisy ustawy o ochronie zwierząt, a czynności wobec zwierząt realizuje na podstawie zaleceń tejże ustawy, to działania te mają cechy władania właścicielskiego, gdyż gmina zapewnia zwierzęciu to, co właściciel powinien: opiekę. Można więc powiedzieć, że ustawa o ochronie zwierząt zobowiązuje gminę do przejawiania zachowań charakterystycznych dla posiadacza samoistnego, czyniąc go nim.

 

Równocześnie z ogólnym zaleceniem opieki ustawodawca wskazał gminie w tej samej ustawie obowiązkowy zakres wypełnienia tego zadania:

 

Art. 11a. 1.

Rada gminy wypełniając obowiązek, o którym mowa w art. 11 ust. 1, określa, w drodze uchwały, corocznie do dnia 31 marca, program opieki nad zwierzętami bezdomnymi oraz zapobiegania bezdomności zwierząt.

 

Gminy muszą przynajmniej uchwalić program opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności (w dalszej części opracowania zwany Programem), w którym zawarte będą sposoby realizacji działań wymienionych w ustawie o ochronie zwierząt w art. 11a ust. 2, czyli:

 

1) zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt;

2) opiekę nad wolno żyjącymi kotami, w tym ich dokarmianie;

3) odławianie bezdomnych zwierząt;

4) obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt;

5) poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt;

6) usypianie ślepych miotów;

7) wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich;

8) zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadkach zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt.

 

Dodatkowo Program może obejmować plan znakowania zwierząt (art. 11a ust.3), a także musi zawierać wskazanie wysokości środków przeznaczonych na jego realizację (art. 11a ust. 5).

 

Konieczność zajmowania się przez gminy zwierzętami wynika również z ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz.U. z 2013 poz. 1399)⁸, której art. 3 ust. 2 pkt 14 mówi:

 

2. Gminy zapewniają czystość i porządek na swoim terenie i tworzą warunki niezbędne do ich utrzymania, a w szczególności: [...]

14) zapobiegają bezdomności zwierząt na zasadach określonych w przepisach o ochronie zwierząt.

 

Jak wynika z delegacji ustawowych działania gmin są związane z tematyką bezdomności zwierząt. Zgodnie z art. 4 ust. 16 ustawy o ochronie zwierząt zwierzęta bezdomne, to:

 

„zwierzęta domowe lub gospodarskie, które uciekły, zabłąkały się lub zostały porzucone przez człowieka, a nie ma możliwości ustalenia ich właściciela lub innej osoby, pod której opieką trwale dotąd pozostawały”.

 

O nadaniu zwierzęciu statusu bezdomności decyduje niemożność określenia jego właściciela. Jeżeli właściciel jest znany, zastosowanie mają inne przepisy ustawy o ochronie zwierząt, niż te dotyczące zwierząt bezdomnych. Inne są również w takich przypadkach obowiązki gmin. Ustawa wskazuje, że przedmiotem działań gmin w ramach Programu w ograniczonym zakresie są również zwierzęta domowe (usypianie zwierząt w wieku do ok. 2 tygodnia życia, znakowanie), wszystkie zwierzęta biorące udział w wypadkach drogowych, a także koty wolnożyjące. W ten sposób ustawodawca wykroczył niejako poza delegację ustawową dla zadania własnego gminy określoną w art. 11 ust. 1, nakładając na gminę obowiązki nie wynikające z obowiązku wyłapywania i opieki nad zwierzętami bezdomnymi.

 

„Analizując definicję zwierząt bezdomnych, można zauważyć, że te z nich, nad którymi władztwo zostało utracone wskutek ucieczki lub zabłąkania się, należą zarazem do zwierząt, względem których art. 183 par. 2 k. c.⁹ nakazuje odpowiednie stosowanie przepisów o rzeczach znalezionych.”¹⁰ Zasady postępowania ze zwierzętami znalezionymi określane przez gminy w uchwałach nie mogą odbiegać od zasad określonych w kodeksie cywilnym. Wynikający z nich obowiązek zawiadomienia właściciela przez znalazcę (gminę) będzie inny niż określony w art. 183 par. 1 k.c¹¹ oraz w przepisach wykonawczych i będzie polegał przede wszystkim na stosownym ogłoszeniu przez gminę (zasady odławiania ustalone w uchwale) o terminie, miejscu wyłapywania oraz o adresie schroniska, w którym wyłapane zwierzęta zostaną umieszczone.¹² W przypadku zwierząt zgubionych lub zabłąkanych „po bezskutecznym upływie terminów wskazanych w art. 187 k.c.¹³ gmina nabędzie „własność” zwierzęcia. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na art. 11a ust. 2 pkt 5 ustawy o ochronie zwierząt, który przewiduje poszukiwanie przez gminę, w ramach uchwalonego programu dotyczącego bezdomności zwierząt, nowych „właścicieli” dla zwierząt. Trzeba zarazem dodać, że uzyskanie przez chętnych do nabycia zwierzęcia uprawnień „właścicielskich” będzie możliwe dopiero po upływie terminów wskazanych w art. 187 k.c., a następnie przekazaniu zwierzęcia przez gminę. Należy przyjąć, biorąc pod uwagę ratio legis analizowanych unormowań, że przekazanie zwierzęcia następuje na zasadach nieodpłatności, czyli w drodze umowy darowizny.”¹⁴ W przypadku zwierząt porzuconych, ze względu na brak możliwości zastosowania wobec nich przepisów o rzeczach znalezionych, odpowiednim terminem, po którym gmina, jako posiadacz samoistny, nabywa prawo własności jest wskazany w art 174 k.c.¹⁵ okres trzech lat.

 

Chociaż poszukiwanie właścicieli jest wskazanym w ustawie obowiązkowym działaniem gminy, którego sposób realizacji musi zostać określony w Programie, to samo wydawanie zwierzęcia nowym właścicielom (nie będące elementem poszukiwania) powinno nastąpić zgodnie ze wskazanymi powyżej przepisami kodeksu cywilnego, gdyż ustawa o ochronie zwierząt nie reguluje w tym zakresie kwestii rozporządzania prawem własności do zwierzęcia. W praktyce jednak przepisy kodeksu cywilnego nie są stosowane przez żaden z podmiotów zajmujących się opieką nad zwierzętami bezdomnymi i zwierzęta są wydawane nowym właścicielom po arbitralnie ustalonym przez gminę lub zakład terminie. Jest to najczęściej 14 dni, a wydanie jest nazywane „adopcją”, która w praktyce jest umową sprzedaży lub darowizny przeprowadzaną przez osobę nieuprawnioną do dysponowania zwierzęciem. Brak uprawnienia gminy do rozporządzania zwierzęciem wynika z faktu, iż nie posiada (przed upłynięciem odpowiednich terminów) prawa własności, a więc i podmioty rozporządzające zwierzęciem w imieniu gminy nie są do tego uprawnione. Skutkiem wydawania zwierząt przez nieuprawnione podmioty zgodnie z art. 169 k.c.¹⁶ jest nabycie prawa własności zwierzęcia przez nabywcę dopiero po upłynięciu trzech lat od jego utraty przez właściciela.

 

Dla nowego właściciela, który przyjął zwierzę w dobrej wierze, powszechnie stosowana praktyka wydawania zwierząt bez przestrzegania przepisów kodeksu cywilnego oznacza trwający przez znaczny czas stan niepewności, gdyż prawowity właściciel może w ciągu trzech lat domagać się zwrotu zgubionego zwierzęcia. Nie jest to również sytuacja korzystna z punktu widzenia dobra zwierzęcia, które mogło już przywyknąć do nowego miejsca.

 

Natomiast w związku z tym, że porzucenie, jako czynność bezprawna, nie wywołuje skutków prawnych w postaci wyzbycia się prawa własności, w przypadku wydania nabywcy zwierzęcia porzuconego nabycie prawa własności do niego wiąże się z koniecznością upłynięcia trzech lat, przez który to okres dana osoba będzie w dobrej wierze posiadaczem zwierzęcia (art. 174 k.c.).

 

Należałoby się również zastanowić, jaki charakter ma działanie gminy, polegające na wydawaniu zwierząt przed upłynięciem terminów wynikających z kodeksu cywilnego, czyli przed utratą przez zwierzę statusu bezdomnego i ustaniem obowiązku gminnej opieki (pozostaje obowiązek opieki wynikający z posiadania zwierzęcia). Działanie to cechuje:

 

• wyzbycie się posiadania zwierzęcia,

• chęć utraty własności zwierzęcia.

 

Oznacza to, że wszelkie działanie gminy zmierzające do utraty władztwa nad zwierzęciem poprzez umieszczanie ich w miejscach, które prowadzą rutynowo wydawanie zwierząt, można traktować jako próby wyzbycia się rzeczy ruchomej przez jej porzucenie, stanowiące w przypadku zwierząt przestępstwo znęcania się (art. 6 ust. 2 pkt. 11 ustawy o ochronie zwierząt¹⁷). „Poprzez porzucenie rzeczy, zgodnie ze stanowiskiem doktryny, należy rozumieć taką czynność (jej charakter prawny jest sporny), która umożliwi zawładnięcie nią przez inną osobę (J. Nadler [w:] E. Gniewek, Kodeks cywilny. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2011).”¹⁸ Chociaż w działaniach gmin można wykazać zamiar wyzbycia się „własności” zwierzęcia, to zaistnienie tej przesłanki wydaje się nie mieć znaczenia na gruncie unormowań ustawy o ochronie zwierząt.¹⁹ „Możliwe jest porzucenie zwierzęcia nie tylko przez „właściciela”, lecz również przez osobę sprawującą nad nim faktyczne władztwo (według terminologii ustawy o ochronie zwierząt – opiekę).”²⁰ Jak stwierdził Sąd Okręgowy w Rzeszowie w wyroku z dnia 21 sierpnia 2013 r., znaczenie ma jedynie fakt wyzbycia się posiadania zwierzęcia oraz określony stosunek psychiczny człowieka (w tym przypadku przedstawiciela jednostki samorządowej) do tej czynności, zawierający w sobie chęć utraty własności zwierzęcia. Dla bytu „porzucenia” obojętne jest, czy do rozstania doszło w warunkach zapewniających zwierzęciu ochronę i opiekę (w tym ze strony jednostki powołanej specjalnie w tym celu), czy też nie.²¹

 

Z zestawienia przepisów ustawy o ochronie zwierząt z przepisami kodeksu cywilnego zdaje się więc wynikać obowiązek sprawowania przez gminę opieki nad zwierzęciem do uzyskania przez gminę prawa własności zwierzęcia i dopiero wówczas przekazanie go nowemu właścicielowi. W żadnym wypadku nie należy uważać obowiązujących przepisów za satysfakcjonujące ani dla właścicieli zgubionych zwierząt, ani dla gmin, ani dla zwierząt, ani dla porządku prawnego państwa. Nic też dziwnego, iż przepisy te są przestrzegane wybiórczo i sporadycznie.

 

Powracając do zakresu przeprowadzonego monitoringu gmin, na poniższym wykresie przedstawiono zadania gmin i sposoby realizacji:

Natomiast, aby zobrazować populacje zwierząt, których dotyczą działania gmin, na poniższym wykresie został przedstawiony stosunek szacunkowej liczby psów w Polsce w roku 2012²², wobec których można było stosować działania zapobiegające bezdomności, do liczby psów przebywających w schroniskach w roku 2012²³.

2. Zapobieganie bezdomności

 

„Zapobieganie” to podjęcie w porę działania, które usunie zagrożenie, nie dopuści do czegoś złego. Za zapobieganie bezdomności zwierząt należy uznać wszystkie działania, które są podejmowane przed momentem nadania zwierzęciu statusu bezdomnego. Zapobieganie bezdomności może więc dotyczyć tylko zwierząt domowych i gospodarskich, które posiadają właściciela lub znajdują się stale pod czyjąś opieką.

 

Jak gminy wielokrotnie zauważają w uchwałach, głównymi przyczynami bezdomności zwierząt są: niekontrolowane rozmnażanie zwierząt, co powoduje przewagę podaży zwierząt nad popytem na nie, panujące mody na dane rasy czy gatunki, brak edukacji i wiedzy społeczeństwa w zakresie metod zapobiegania rozmnażaniu zwierząt. Prewencja bezdomności polegać więc powinna na przeciwdziałaniu tym negatywnym czynnikom, a w głównej mierze na kontroli populacji zwierząt domowych, których problem bezdomność głównie dotyczy.

 

Kluczowe działania dotyczące zapobiegania bezdomności powinny być kształtowane przez przepisy ustawy o ochronie zwierząt, w szczególności przez sposób sformułowania wymogów dla gmin podczas uchwalania programu opieki nad zwierzętami bezdomnymi i zapobiegania bezdomności zwierząt. Po przeanalizowaniu Programu okazuje się jednak, że gminy nie mają wielu możliwości podjęcia czynności przeciwdziałających bezdomności zwierząt, czyli prowadzenia działań przed zabłąkaniem się zwierzęcia lub jego porzuceniem. Ustawodawca nie przewidział dla gmin innych narzędzi kontroli populacji zwierząt domowych poza uśmiercaniem zwierząt, które mają właściciela, ale nie ukończyły jeszcze ok. 2 tygodni życia (tzw. usypianie ślepych miotów). Jest to więc model zarządzania populacją zwierząt poprzez ich uśmiercanie.

 

Warto przywołać w tym momencie fragment opracowania „Humanitarne zarządzanie populacją psów ”, sporządzonego przez grupę międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną zwierząt, „ICAM Coalition”:

 

„Eutanazja to działanie odpowiadające na symptomy a nie przyczyny problemów z populacją. Nie prowadzi do kontroli populacji i nie wolno na niej polegać jako jedynym rozwiązaniu.”²⁴

 

ICAM Coalition wskazuje na inny, bardziej humanitarny sposób kontrolowania populacji zwierząt domowych: sterylizację. Pomimo iż część polskich gmin wprowadza do Programów dopłaty do sterylizacji i kastracji zwierząt posiadających właściciela oraz uzależnia dokonanie uśpienia ślepego miotu od poddania zabiegowi sterylizacji suki lub kotki, która wydała potomstwo, to działania te wykraczają poza delegację ustawową, która upoważnia gminy tylko i wyłącznie do przeprowadzania zabiegów sterylizacji i kastracji w schroniskach, czyli kontroli populacji zwierząt już uznanych za bezdomne. Podjęcie wymienionych działań i finansowania ich z funduszy gminnych jest możliwe jedynie na podstawie drugiej delegacji ustawowej, czyli art. 3 ust. 2 pkt 15 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, gdyż mówi on o zapobieganiu bezdomności na zasadach określonych w przepisach o ochronie zwierząt. Zasady w tym przypadku to ogólne przepisy dotyczące humanitarnego traktowania zwierząt (art. 5²⁵), a także zakaz przeprowadzania zabiegów i operacji chirurgicznych przez osoby nie posiadające wymaganych uprawnień, bądź niezgodnie z zasadami sztuki lekarsko-weterynaryjnej, bez zachowania koniecznej ostrożności i oględności, w sposób sprawiający ból, któremu można było zapobiec (at. 6 ust. 2 pkt 8).

 

Chociaż w Programie może się znaleźć elektroniczne znakowanie zwierząt, to jednak jego dobrowolność i dowolność wprowadzania go przez gminy, jak i nieobowiązkowe uczestnictwo w nim właścicieli zwierząt²⁶, nie zapewnia wystarczająco spójnego systemu, aby skutecznie identyfikować właściciela lub opiekuna zwierzęcia w momencie jego znalezienia.

 

Ponieważ gminy w ramach Programu nie mają realnych narzędzi ograniczania populacji zwierząt domowych, pula zwierząt, które mogą stać się bezdomne, pozostaje bez zmian, a działania gmin muszą skupiać się na drugim elemencie Programu, czyli opiece. Przyjrzyjmy się więc, co ustawodawca rozumie pod pojęciem opieki nad zwierzętami bezdomnymi.

 

3. Opieka.

 

W warunkach prawidłowych piekę nad zwierzęciem domowym sprawuje właściciel albo opiekun (osoba sprawująca faktyczne władztwo nad zwierzęciem). Z art. 11 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt wynika, że gminy mają obowiązek zapewniać opiekę zwierzętom bezdomnym, a także przeprowadzać ich wyłapywanie. Niezbędne minimum, jakie gmina musi wykonać, realizując zadanie opieki, to uchwalenie Programu, w którym przedstawi sposoby realizacji poszczególnych działań. Opieka, czyli czynności wykonywane wobec zwierząt już bezdomnych, według Programu polega na:

 

• kontroli populacji zwierząt bezdomnych (sterylizacja, kastracja, usypianie zwierząt do ok. 2 tygodnia życia);

• poszukiwaniu właścicieli dla zwierząt bezdomnych;

• odławianiu i przekazywaniu do schronisk.

 

Zadania wyłapywania, poszukiwana właścicieli i kontroli populacji są najczęściej zlecane schronisku, co umożliwia art. 11a ust. 4 ustawy o ochronie zwierząt. Warto mieć świadomość, że schroniska to miejsca o nieokreślonym jednoznacznie w prawie celu funkcjonowania, działające w warunkach nieokreślonych prawnie standardów bytowych dla zwierząt. To one mają dalej opiekować się zwierzęciem w imieniu i na zlecenie gminy, gdyż samorządy są zobowiązane do opieki nad zwierzęciem do momentu ustania jego bezdomności, tj. odebrania przez dotychczasowego właściciela, uzyskania nowego właściciela lub śmierci. Jednakże najczęściej gminy uważają, iż wypełniły swoje zadanie opieki już w momencie znalezienia się zwierzęcia w schronisku, czyli wypełniły programowy wymóg zapewnienia miejsca w schronisku. Jest to przeświadczenie błędne, ponieważ obowiązki gminy trwają dopóty, dopóki trwa bezdomność zwierzęcia, a nie ustaje ona w momencie umieszczenia w schronisku.

 

Trzeba tutaj zwrócić uwagę, iż opiekuńcze zadanie schronisk jest wymienione tylko w ustawie o ochronie zwierząt w definicji „schroniska” i nie jest powtórzone ani skonkretyzowane w żadnych innych przepisach prawnych dotyczących zakładania, prowadzenia czy kontroli schronisk²⁷.

 

Określenie w ustawie obowiązkowego zakresu opieki gminnej wobec zwierząt bezdomnych nie oznacza jednak, że gmina nie może podjąć działań pozaprogramowych. Przy czym nie może ich wskazać w samym Programie, gdyż wykraczałaby wówczas poza delegację ustawową dla tego aktu prawnego. „Sposobem realizacji zadania zapewnienia opieki w mniejszej skali, odpowiednim dla większości małych gmin, może być zlecenie opieki nad bezdomnymi zwierzętami własnym mieszkańcom, w formie zlecenia bez wynagrodzenia ale ze zwrotem kosztów realizacji zlecenia (art. 735 i 742 kodeksu cywilnego)”²⁸.

 

Oznacza to, że w przypadku opieki gmina może prowadzić działania dwutorowo:

 

• wyłapanie i umieszczenie zwierzęcia w schronisku (Program);

• zapewnienie zwierzęciu opieki w inny sposób niż wskazany w Programie, z pominięciem wyłapania (obejmujące jednak ujęcie zwierzęcia i zapewnienie mu schronienia).

 

Ponieważ dwie ścieżki odróżnia działanie polegające na wyłapywaniu, przyjrzyjmy się, czym ono właściwie jest. Wyłapanie to zgodnie z rozporządzeniem ministra spraw wewnętrznych i administracji (Dz.U. 1998 nr 116 poz. 753²⁹) „działanie zlecone przez gminę w drodze umowy z podmiotem gospodarczym lub podmiotem prowadzącym schronisko dla zwierząt. Te same czynności podejmowane wobec bezdomnych zwierząt w innej sytuacji prawnej: np. działania straży miejskiej, pracowników schroniska gminnego, wolontariuszy organizacji społecznych, czy po prostu ludzi dobrej woli, nie są zatem wyłapywaniem w rozumieniu prawa, bo nie są oni przedsiębiorcami lub nie działają na podstawie umowy z gminą.”³⁰

 

Gminy nie mogą prowadzić odławiania (domyślać się tylko można, że chodzi tutaj o wyłapywanie) zwierząt bezdomnych bez zapewnienia im miejsc w schronisku (art. 11 ust. 3 ustawy o ochronie zwierząt), jednakże nie zwalnia ich to z obowiązku zapewnienia opieki tym zwierzętom (art. 11 ust. 1). Jeżeli realizacja zadania własnego jest niemożliwa poprzez wyłapanie, konieczne staje się wprowadzenie wymienionych wcześniej możliwych rozwiązań pozaprogramowych.

 

Punktem wspólnym dwóch ścieżek prowadzących do zapewnienia opieki zwierzęciu bezdomnemu jest to, że to gmina przez cały czas sprawowania opieki (obowiązek ustawowy) musi dysponować zwierzęciem tak, aby nie utracić atrybutów posiadacza samoistnego. Łączy się to z tym, iż gmina musi wiedzieć, gdzie zwierzę w danej chwili się znajduje i w jaki sposób w jej imieniu opieka jest sprawowana. Tak jak właściciel nie sprawuje opieki nad zgubionym zwierzęciem, tak gmina nie opiekuje się zwierzęciem bezdomnym, jeśli nie zna miejsca jego pobytu. Natomiast aby móc egzekwować i kontrolować realizację zadania opieki danego podmiotu, gmina musi być stroną umowy, na podstawie której ta opieka jest zapewniana.

 

Poniższa tabelka prezentuje umówione wcześniej zestawienie działań, które zgodnie z Programem mogą podejmować gminy, z przypisaniem ich do konkretnych czynników rzutujących na liczebność zwierząt, na które te działania mają wpływać.

 

	czynniki wpływające na liczebność	działania programowe	możliwy zakres działań gminnych
zwierzę domowe lub gospodarskie	- rozmnażanie zwierząt domowych (hodowle psów, rozmnażanie psów przez właścicieli)		zapobieganie bezdomności
	- mody na dane rasy zwierząt
	- łatwość pozyskania zwierząt domowych
	- brak edukacji i wiedzy społeczeństwa w zakresie metod zapobiegania rozmnażaniu zwierząt
	- brak edukacji i wiedzy społeczeństwa w zakresie obowiązków wynikających z posiadania zwierzęcia
		- usypianie ślepych miotów
porzucenie, zgubienie, zabłąkanie się		- możliwość wprowadzenia znakowania zwierząt, czipowania, na zasadzie dobrowolności
zwierzę bezdomne	- niekontrolowane rozmnażanie	- obligatoryjną sterylizację albo kastrację zwierząt w schroniskach dla zwierząt	opieka nad zwierzętami bezdomnymi
	- porzucanie przez właścicieli - ucieczki zwierząt	- zapewnienie bezdomnym zwierzętom miejsca w schronisku dla zwierząt - odławianie bezdomnych zwierząt - poszukiwanie właścicieli dla bezdomnych zwierząt - wskazanie gospodarstwa rolnego w celu zapewnienia miejsca dla zwierząt gospodarskich
		- zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej w przypadku zdarzeń drogowych z udziałem zwierząt
		- usypianie ślepych miotów

 

 

Analizując zalecane przez ustawodawcę programowe działania gminne związane ze zwierzętami domowymi i bezdomnymi, które wprowadzono w celu zapewniania opieki i zapobieganiu zjawisku bezdomności wśród zwierząt, trudno oprzeć się wrażeniu, że przepisy prawa zostały skonstruowane tak, aby umożliwić finansowanie z pieniędzy publicznych działań wobec zwierząt bezdomnych, tj. kastracji, usypiania, wyłapywania i przechowywania, przy jednoczesnym zapewnieniu stałego dopływu zwierząt, będących przedmiotem tych działań poprzez wprowadzenie wadliwych i nieefektywnych działań zapobiegawczych. Dodatkowo brak zharmonizowania przepisów ustawy o ochronie zwierząt i kodeksu cywilnego przez ustawodawcę prowadzi do bałaganu prawnego i rutynowego łamania prawa, co utrudnia unormowanie sytuacji zwierzęcia bezdomnego i sprzyja niehumanitarnemu traktowaniu zwierząt.

 

 

 

Prezentacja danych zbiorczych dla województw lubelskiego, małopolskiego i podkarpackiego.

 

1. Materiał i metody oceny.

 

Oceniano uchwały gmin dostępne online lub udostępnione na wniosek, a także informację publiczną (IP) uzyskaną na wniosek. Najpierw oceniano uchwałę pod kątem wystąpienia błędów, a następnie IP. Błąd w IP wskazywano tylko jeśli nie wystąpił wcześniej w uchwale. W przypadku dostępności tylko uchwały lub tylko IP oceniane były dostępne materiały.

 

1.1. Uchwały.

 

	liczba zbadanych uchwał	stosunek do ilości gmin (%)	podjęte w terminie (%)	podjęte po terminie (%)
województwo lubelskie	168	78,87	86,31	13,69
województwo małopolskie	170	93,41	81,18	18,82
województwo podkarpackie	127	79,38	82,68	17,32
ogółem:	465	83,78	83,44	16,56

 

1.2. Zasady oceniania uchwał.

 

Błąd I	Brak wskazania schroniska.	Z Programu wynika obowiązek wskazania przez gminę schroniska, do którego przekazywane będą odłowione zwierzęta.
Błąd II	Wskazanie jako schroniska podmiotu, który nie jest legalnym schroniskiem (nie pozostaje pod nadzorem Inspekcji Weterynaryjnej).	Schroniskiem jest zakład spełniający warunki określone w ustawie z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, wpisaną w dacie podjęcia uchwały do rejestru podmiotów nadzorowanych przez Inspekcję Weterynaryjną, w stosunku do której nie wydano decyzji administracyjnej ograniczającej lub wstrzymującej jej działalność.
Błąd III	Zapisy ograniczające odpowiedzialność gminy za los odłowionych zwierząt.	Na przykład przepisy przekazujące zwierzęta bezdomne „na własność” schronisk, limitujące czas opieki nad nimi na koszt gminy.
Błąd IV	Obciążanie właściciela zwierzęcia odbieranego ze schroniska kosztami odłowienia i opieki.	Zgodnie z ustawą o ochronie zwierząt koszty realizacji programu ponosi gmina (art. 11a ust. 5).
Błąd V	Brak określenia środków finansowych.	Zgodnie z ustawą o ochronie zwierząt gmina ma obowiązek podać kwotę przeznaczoną na realizację Programu oraz sposób jej wydatkowania.
Błąd VI	Inna definicja bezdomnych zwierząt niż w ustawie.
Błąd VII	Brak uchwały na 2014 rok podjętej do 31.03.2014.

 

 

1.3. Informacja publiczna.

 

województwo	liczba gmin, które nadesłały IP	procent gmin (%)
lubelskie	201	94,37
małopolskie	170	93,41
podkarpackie	150	93,75
ogółem:	521	93,87

 

 

1.4. Zasady oceniania informacji publicznej.

 

Analiza treści umów pod kątem:

 

• występowania zapisów niezgodnych z Programem, w przypadku, gdy nie występowały w uchwale;

• zadanie zapewnienia miejsca w schronisku zlecone innemu podmiotowi niż gmina (niezgodne z art. 11a.4.) (błąd I);

• wskazanie w uchwale schronisko zarejestrowane, ale umowa została zawarta z tym schroniskiem, zanim zostało zarejestrowane (błąd II);

• ograniczanie odpowiedzialności gminy za zwierzęta bezdomne (błąd III);

• obarczenie właściciela zwierzęcia odbierającego zwierzę ze schroniska kosztami wyłapania i opieki (błąd IV).

 

Ocenie pod kątem zgodności z przepisami Programu w ramach działań zleconych przez gminy poddano również regulaminy schronisk, jako istotny element realizacji umowy z gminą (dotyczy błędów III i IV).

 

1.5. Zestawienie informacji o ilości i rodzaju informacji zebranym od gmin.

 

	zbadano uchwałę i IP		zbadano tylko uchwałę		zbadano tylko IP		bez uchwały i IP
	ilość	%	ilość	%	ilość	%	ilość	%
województwo lubelskie	160	75,12	8	3,76	41	19,25	4	1,88
województwo małopolskie	159	87,36	11	6,04	11	6,04	1	0,55
województwo podkarpackie	123	76,88	4	2,5	27	16,88	6	3,75
ogółem:	442	79,64	23	4,14	79	14,23	11	1,98

 

 

 

2. Wyniki.

 

2.1. Błędy.

 

2.1.1. Liczba błędów w uchwałach oraz ich procentowy udział w zbadanych uchwałach (za wyjątkiem błędu VII, którego procentowy udział podany jest w odniesieniu do wszystkich gmin województwa).

 

województwo	Błąd I		Błąd II		Błąd III		Błąd IV		Błąd V		Błąd VI		Błąd VII		Brak błędów
	ilość	%	ilość	%	ilość	%	ilość	%	ilość	%	ilość	%	ilość	%	ilość	%
lubelskie	7	4,19	7	4,19	19	11,38	13	7,78	4	2,4	0		45	21,13	133	79,17
małopolskie	58	34,12	2	1,18	24	14,12	25	14,71	11	6,47	2	1,18	12	6,59	79	46,47
podkarpackie	72	56,69	4	3,15	30	23,62	15	11,81	5	3,94	0		33	20,63	33	25,98
ogółem:	137	29,53	13	2,8	73	15,73	53	11,42	20	4,31	2	0,43	90	19,35	245	52,69

 

2.1.2. Liczba błędów w umowach (z uwzględnieniem regulaminów schronisk), gdy nie było ich odpowiedników w uchwałach.

 

	dodatkowe błędy I		dodatkowe błędy II		dodatkowe błędy III		dodatkowe błędy IV
	liczba	% IP	liczba	% IP	liczba	% IP	liczba	% IP
województwo lubelskie	54	26,87	2	1	98	55,98	71	40,19
województwo małopolskie	36	21,18	0		87	51,18	73	42,94
województwo podkarpackie	36	24	0		63	42	40	26,67
ogółem:	126	24,18	2	0,38	248	47,6	184	35,32

 

2.1.3. Suma błędów z uchwał i odpowiadających im błędów w umowach i regulaminach schronisk. W przypadku błędu VII „inne” stanowi przyjęcie uchwały po terminie.

 

 

 

2.2. Informacja o psach i kosztach realizacji Programu.

 

		liczba gmin	liczba psów	koszt	koszt/psa	procent psów stosunku do całości w danym woj.	procent kosztów w stosunku do całości w danym woj.
województwo lubelskie	gminy wiejskie	158	1392	2128802	1529,31	35,50	33,89
	na gminę		8,81	13473,43
	gminy miejskie	20	2050	3499989	1707,31	52,28	55,73
	na gminę		102,50	174999,45
	gminy miejsko-wiejskie	23	479	651804	1360,76	12,22	10,38
	na gminę		20,83	28339,3
	ogółem	201	3921	6280595	1601,78
województwo małopolskie	gminy wiejskie	114	1124	2346226	2087,39	21,74	30,35
	na gminę		9,86	20580,93
	gminy miejskie	12	2786	3096516	1111,46	53,88	40,06
	na gminę		232,17	258043
	gminy miejsko-wiejskie	44	1261	2287603	1814,12	24,39	29,59
	na gminę		28,66	51990,98
	ogółem	170	5171	7730345	1494,94
województwo podkarpackie	gminy wiejskie	100	870	1047000	1203,45	31,12	29,20
	na gminę		8,7	10470
	gminy miejskie	16	1270	2042368	1608,16	46,88	56,97
	na gminę		79,38	127648
	gminy miejsko-wiejskie	34	569	495822	871,39	21	13,83
	na gminę		16,74	14583
	ogółem	150	2779	3585190	1290,1
ogółem		521	11801	17596130	1491

 

Chociaż z tabelki wynika, że większość psów jest wyłapywana w gminach miejskich, to należy wziąć pod uwagę, że znaczna część wszystkich psów wyłapywana jest w samych miastach wojewódzkich. Prawdopodobnie wpływają na to różne czynniki socjoekonomiczne. Poniższe wykresy obrazują procentową ilość psów wyłapywanych przez gminy z wyróżnieniem miast wojewódzkich.

 

3. Omówienie wyników.

 

Powyższe wyniki pokazują, że samo badanie uchwał daje tylko częściową wiedzę na temat tego, jak gmina realizuje obowiązek ustawowy, czyli uchwalenie Programu, który stanowi akt samo-związania się gminy do działania w określony sposób. Wskazuje na to chociażby fakt, że gdyby badaniu poddano same uchwały, liczba bezbłędnych aktów wyniosłaby 53% (zbadanych uchwał), ale już porównanie zaleceń Programu z faktyczną jego realizacją przez gminy zmniejsza ten odsetek do 18% (zbadanych uchwał wraz z IP). Najwięcej uchwał bez badanych podczas monitoringu błędów było w województwie lubelskim: 79%. Natomiast w województwach małopolskim i podkarpackim było ich odpowiednio 46% i 26%. Może to świadczyć o jakości i skuteczności organów nadzoru w danych województwach.

 

Jak wynika z zebranych danych jednym z najliczniej występujących błędów było niewskazanie przez gminę schroniska, które zapewni miejsce wyłapanemu zwierzęciu. Błąd występował w następujących postaciach:

 

• gmina nie wymieniała z nazwy schroniska i nie zawierała z żadnym schroniskiem umowy;

• gmina nie wymieniała z nazwy schroniska, a jedynie zobowiązała się do podpisania umowy ze schroniskiem, gdy zajdzie taka potrzeba;

• gmina jako realizatora zadania programowego: „zapewnienie miejsca w schronisku” wskazywała podmiot odławiający, zakład weterynaryjny itp., sama nie mając podpisanej umowy ze schroniskiem;

• brak uchwały i brak umowy ze schroniskiem (gdy była dostępna informacja publiczna).

 

Biorąc pod uwagę cel uchwalania Programu, czyli zapewnienie opieki bezdomnym zwierzętom, a także uwzględniając uzasadnienie wprowadzenia takiego obowiązku do ustawy, czyli wzmocnienie odpowiedzialności gmin za generowaną przez mieszkańców bezdomność zwierząt, należy uznać, że wyrażenie „zapewnienie miejsca w schronisku” oznacza, iż to gmina musi być stroną umowy ze schroniskiem. Jedynie będąc stroną umowy gmina może zagwarantować należyte wykonanie zadania i w razie zaistnienia takiej potrzeby kontrolować postępowanie zakładu ze zwierzętami. Dodatkowo, jak stwierdził wojewoda dolnośląski w zarządzeniu nadzorczym: „Ze względu na stosunkowo krótki okres obowiązywania, program musi zawierać gotowe rozwiązania, których wdrożenie będzie możliwe w oparciu o treść uchwały. Oznacza to, że podjęcie uchwały powinno być poprzedzone zawarciem umowy ze schroniskiem.”³¹

 

Wystąpienie błędu I we wskazanej ilości spowodowało, iż 622 (16%) zwierzęta z województwa lubelskiego, 813 (16%) z województwa małopolskiego i 1278 (46%) województwa podkarpackiego nie objęto prawidłową opieką w takim zakresie, w jakim gmina nie posiadała umowy na umieszczenie ich w schronisku.

 

Błąd II, czyli podpisanie przez gminę umowy z podmiotem nie będącym legalnie działającym schroniskiem występował na badanym obszarze nieczęsto i dotyczył 51 (1,3%) zwierząt w województwie lubelskim, 19 (0,4%) w województwie małopolskim i 57 (2%) w województwie podkarpackim.

 

Gminy wykazują tendencję dążenia do ograniczenia swojej odpowiedzialności za bezdomność zwierząt generowaną przez mieszkańców poprzez jak najszybsze wyzbycie się władztwa nad nimi. Formy błędu III zaobserwowane w badanych dokumentach:

 

• zapewnienie miejsca w schronisku na podstawie umowy z podmiotem wyłapującym lub innym, w której schronisko lub inne miejsce przetrzymywania zwierząt nie jest stroną;

• podmiot przechowujący przekazuje zwierzęta nowemu właścicielowi (jest to elementem umowy lub regulaminu zakładu);

• przekazywanie zwierzęcia nowemu właścicielowi (osoba fizyczna, prawna lub jednostka administracyjna) przed upłynięciem terminów określonych w kodeksie cywilnym.

 

Wyzbycie się władztwa nad zwierzęciem przez gminę w formie wskazanej w pierwszych dwóch wariantach błędu III, można rozumieć jako próbę wyzbycia się własności przez porzucenie, co zostało omówione w punkcie 1 Wprowadzenia.

 

Nieprawidłowa realizacja obowiązku ustawowego, czyli zapewnienie miejsca w schronisku poprzez podmiot wyłapując lub inny, stanowi nie tylko formę błędu I, ale i III, gdyż odpowiedzialność gminy za los zwierzęcia kończy się już w chwili wyłapania, a wszelkie działania wobec zwierząt w schronisku nie są wykonywane w imieniu i na zlecenie gminy. W przypadku zlecenia podmiotowi przechowującemu zawierania umów przekazania zwierząt nowemu właścicielowi gmina, nie będąc stroną umowy, pozbywa się odpowiedzialności za los zwierzęcia, tj. zapewnienie mu nowego właściciela i zrzuca tę odpowiedzialność na inny podmiot. Praktyka ta jest bardzo szeroko stosowana i dotyczy prawie wszystkich gmin i punktów przetrzymywania zwierząt.

 

Błąd III dotyczył 2508 (64%) zwierząt w województwie lubelskim, 3529 (68%) w województwie małopolskim i 1439 (52%) w województwie podkarpackim.

 

Błąd IV, czyli domaganie się przez gminę zwrotu poniesionych kosztów od właściciela psa, któremu jest on zwracany, przybierał kilka postaci:

 

• punkt w uchwale, który mówi o zwrocie kosztów poniesionych przez gminę;

• brak zapisu w uchwale, ale umowa zawiera punkt, w którym schronisko lub miejsce przetrzymywania zwierząt pobiera od właściciela opłatę na pokrycie kosztów poniesionych przez gminę;

• brak zapisu w uchwale i w umowie, ale regulamin schroniska mówi o pobieraniu opłaty od właściciela odbierającego psa.

 

Zapis ten jest o tyle niekorzystny dla zwierząt, że może zniechęcać do odebrania swojego psa ze schroniska, gdyż prostszym i prawdopodobnie tańszym wyjściem bywa zakup lub tzw. adopcja nowego. Gminy powinny zdawać sobie z tego sprawę, gdyż same identyfikują łatwość pozyskania zwierząt domowych jako jeden z czynników wpływających na ich liczebność, a poprzez to na skalę problemu bezdomności zwierząt. Domagając się zwrotu kosztów gminy próbują prawdopodobnie rekompensować fakt, iż ustawodawca nakładając na nie zadanie własne w postaci wyłapywania i opieki nad zwierzętami bezdomnymi nie zapewnił im funduszy na jego realizację. Chociaż gminy mają możliwość pobierania opłaty za posiadanie psa, która mogłaby wspomagać finansowanie Programu, to zazwyczaj uważana jest ona za trudną do wyegzekwowania w warunkach braku możliwości wprowadzenia obowiązkowego znakowania psów. Niezależnie od względów, jakimi kierują się gminy, obarczanie kosztami opieki właściciela to działanie nie tylko szkodliwe, ale i całkowicie pozbawione podstaw prawnych (zastosowanie mają przepisy kodeksu cywilnego dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia się, art. 405-414).

 

Warto wspomnieć, że czasami z umów nie można wywnioskować, kto właściwie otrzymuje pieniądze pobrane od właściciela. W jednym przypadku umowa uzależniała beneficjenta od terminu, w jakim zjawi się właściciel: jeśli do 7 dni, pieniądze otrzymywało schronisko, jeśli po 7 dniach, pieniądze otrzymywała gmina. Wielokrotnie zwrot zwierzęcia właścicielowi jest uzależniony od uiszczenia opłaty, a pobieranie opłaty jest zlecane schronisku lub innemu punktowi przetrzymań zwierząt.

 

W roku 2014 błąd IV potencjalnie dotyczył 1230 (31%) psów w województwie lubelskim, 3460 (67%) w województwie małopolskim i 1350 (49%) w województwie podkarpackim.

 

Błędy III i IV są w tym monitoringu niedoszacowane ze względu na brak dostępności regulaminów części schronisk.

 

Chociaż ustawa wprost nakazuje gminom wskazanie w Programie środków finansowych przeznaczonych na jego realizację, to część z nich nie wywiązała się z tego obowiązku. Ogółem w badanych trzech województwach błąd V dotyczył 20 (4%) gmin.

 

Jedynie dwukrotnie pojawił się błąd VI, czyli inna definicja zwierzęcia bezdomnego. O ile definicja była podawana, stanowiła dokładną kopię zapisu z ustawy o ochronie zwierząt. W dwóch ustawach była to definicja powielona w niepełny sposób, który jednak raczej nie mógł wpływać na realizację zadań wobec zwierząt bezdomnych. Warto tutaj wspomnieć, iż gminy mają problem z rozróżnieniem pomiędzy zwierzęciem bezdomnym a zwierzęciem odebranym właścicielowi, do którego nie mają zastosowania działania wynikające z Programu. Szczególnie widoczne jest to w przepisach dotyczących zwierząt gospodarskich, których jednakże to opracowanie nie dotyczy.

 

Na błąd VII, czyli brak uchwały w terminie do 31 marca 2014 r., dotyczył następujących przypadków:

 

• brak uchwały;

• brak uchwały w Biuletynie Informacji Publicznej i Dziennikach Urzędowych danego województwa w przypadku, gdy w ramach dostępu do informacji publicznej nie udostępniono jej treści;

• przyjęcie uchwały po terminie.

 

Warto nadmienić, że brak uchwały nie zwalnia gminy z obowiązku wyłapania, zapewnienia opieki zwierzętom bezdomnym oraz zapobiegania bezdomności zwierząt.

 

W ramach projektu monitoringu gmin poddany kontroli był dość wąski zakres błędów pojawiających się w uchwałach. Inne błędy, jakie można było zaobserwować, to między innymi:

 

• obowiązywanie uchwały tylko na dany rok, podczas gdy uchwała ma obowiązywać przez rok od momentu uchwalenia (w związku z czym umowy też obowiązywały do końca roku, niezależnie od terminy ich zawarcia);

• wskazanie jako podstawy prawnej innych przepisów niż art. 11a 1. ustawy o ochronie zwierząt;

• wskazanie innych celów Programu, niż te wynikające z ustawy o ochronie zwierząt, np. zapewnienie bezpieczeństwa mieszkańcom gminy, zapobieganie zachorowaniom zwierząt na wściekliznę;

• wskazanie jako wykonawcę Programu Policję (w sprzeczności z art. 14 ust. 2 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji; brak upoważnienia ustawowego do określenia takiego zadania);

• wskazywanie dodatkowych warunków, jakie zwierzę musi spełniać, aby podlegać wyłapywaniu, np. agresja;

• zapewnienie miejsca w schronisku zwierzętom odebranym właścicielom (zwierzęta odebrane właścicielowi nie są zwierzętami bezdomnymi, więc Program ich nie dotyczy; kwestię tę reguluje art. 7 ust. 1 pkt 1-3 ustawy o ochronie zwierząt) – błąd ten najczęściej dotyczył zwierząt gospodarskich;

• zapewnienie całodobowej opieki weterynaryjnej dla zwierząt rannych, w szczególności w przypadkach zdarzeń drogowych (rozszerzenie kompetencji, która mówi tylko o całodobowej opiece weterynaryjnej w przypadku zdarzeń drogowych);

• sterylizacja i kastracja zwierząt domowych (przekroczenie upoważnienia, które mówi o zwierzętach w schroniskach);

• sterylizacja i kastracja zwierząt bezdomnych w schroniskach (upoważnienie mówi o zwierzętach w schroniskach);

• inny sposób realizacji zadania poprzez umowy niż deklarowany w Programie (inny podmiot, inne schronisko);

• zwrot kosztów poniesionych przez gminę od właścicieli zwierząt poszkodowanych w zdarzeniach drogowych, którym została zapewniona pomoc weterynaryjna;

• zwrot kosztów przez właścicieli za opiekę nad bezdomnymi zwierzętami gospodarskimi.

 

4. Wnioski.

 

Najistotniejszym wnioskiem, jaki płynie z analizy dostępnego materiału, jest to, iż znaczna ilość zwierząt w wyniku nieprawidłowej realizacji Programu może stawać się wtórnie bezdomna. Bezdomne zwierzę, które zagubiło się, uciekło lub zostało porzucone, zostaje z kolei porzucone przez organ samorządu wyznaczony do sprawowania nad nim opieki. Wyniki monitoringu wskazują, iż cel nowelizacji z roku 2012, czyli wzmocnienie odpowiedzialności gmin za los zwierząt bezdomnych nie został zrealizowany w roku 2014.

 

Liczba błędów zdaje się również wskazywać na to, że brakuje wśród urzędników świadomości tego, czym jest i czemu ma służyć Program. Dodatkowo brakuje wśród urzędników wiedzy o zakresie odpowiedzialności gminy za wypełnianie zadań programowych dotyczących zwierząt.